Çocuğumuza Kullandığımız Dil Nasıl Olmalı?
Çocuğumuzla kuracağımız iletişim şekli onun ileride diğer insanlara kuracağı iletişim yollarını belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Sağlıklı bir iletişim çocuğunuzun kendini rahatlıkla ifade etmesini sağlar. Hatalı bir iletişim ise çocuğun özgüven kaybına, kendini değersiz ve önemsiz hissetmesine neden olabilir.
Hiçbir anne baba çocuğunun kendini kötü hissetmesini istemez fakat bazen farkında olmadan kullandığımız dil buna yol açabilir. Anne baba çocuk iletişiminde sıklıkla kullanılan ve çocukla iletişimimizi yanlış yöne çeviren cümlelerimiz var. İşte size birkaç örnek…
“Babamızın işi çıktı bugün okuldan dayımız alacak.”
Bu tüm aile üyelerini beraber sahiplenme ekleri maalesef okullarda çok duyulmaktadır. Siz çocuğun babasına “babamız” dediğiniz, öğretmenine “öğretmenimiz” dediğiniz anda kendi konumunuzu gözden geçirmenizde fayda var. Bunları diyebilmeniz ancak çocuğunuzun kardeşi ve aynı sınıfta okuyor olmanız gerekmektedir. Böyle bir şey söz konusu olmadığı için gelin o ekleri atalım. Babamız babası, dayımız dayısı, öğretmenimiz öğretmeni, ödevimiz ödevi olsun. Olsun ki babasıyla bir iletişim problemi yaşadığında nasıl olsa hepimizin babası beraber hallederiz diye düşünüp sizden yardım istemesin ya da daha da ileri gidip bunu sizin çözmesini beklemesin. Öğretmenine karşı olan sorumlulukların sadece kendine ait olduğunu bilip bu sorumlulukların karşısında tek başına durabilsin ve herhangi bir problemle karşılaştığında kendi kendine çözüm becerileri geliştirebilsin. Ödevler, dersler okula dair her şey ona ait olsun ve siz sadece yardım istediğinde destek olun.
“Aferin sana.”
Çocuğunuzun yaptığı olumlu davranışlarını takdir etmek önemli. Olumlu davranışlarını takdir etmeniz çocuğunuzu motive edecektir. Bu davranışlarının pekişmesini ve kalıcı olmasını sağlayacaktır. Fakat çocuğunuzun yaptığı her işten aferin alması, hem söylediğiniz kelimenin gücünü azaltacak hem de gereken sorumluluklarını yapmak için de övgü bekler hale getirecektir. Yaptığı her işten aferin bekleyecektir. “Okul çantanı hazırladın mı?” cevap evetse hemen bir aferini hak ettiğini düşünürüz. Okul çantasını hazırlamak çocuğun sorumluluğunda olan ve her gün yapması gereken bir iştir. Bunun için ona aferin demek yerine “işini zamanında yapman güzel.” demeniz yeterli. Sorumlulukları dışında olumlu davranışlarını takdir etmeniz aferin sözcüğünü çok daha değerli kılacaktır. Aynı şey teşekkür etmek için de geçerli. Çocuğunuza ne için teşekkür ettiğinizi gözden geçirmenizde fayda var. Dişlerini fırçaladığı için mi yoksa kardeşine derslerinde yardımcı olduğu için mi?
"Bir daha bunu yaparsan…”
Çocuğumuzu tehdit edersek o da tehdidi bir iletişim yolu olarak seçecektir. Yapmasını istemediğimiz bir davranışı sergilediğinde “bir daha bunu yaparsan …” ile başlayan bir cümleyle tehdit etmeniz çocuğunuzun da başkalarıyla bu şekilde iletişim kurmasına neden olacaktır. İstemediği bir davranış gördüğünde arkadaşlarını tehdit edecektir. Bir daha bunu yaparsan seni öğretmene söylerim vb. Bu nedenle çocuğu tehdit etmek yerine yaptığı davranışın neden yanlış olduğunu açıklayın. Diyelim ki çocuğunuzla bir alışveriş merkezine gittiniz ve oyuncakçıya gitmek için tutturdu. Sizde oyuncak almamak şartıyla oyuncakçıya girmeyi kabul ettiniz. Fakat oyuncakçıda işler değişti ve çocuğunuz ısrar etmeye, sizi zorlamaya başladı. Daha da ileri gidip bağırmaya, ağlamaya başladı. İki seçeneğiniz var; insanlara rezil olmamak adına, susması için oyuncağı almak ya da ağlamasına devam etse bile almadan oyuncakçıdan çıkmak.
İlk seçeneğe bakalım; gününüzü oyuncağı aldıktan sonra bir daha bunu yaparsan seni asla alışveriş merkezine getirmemle bitirdiyseniz üzülerek söyleyelim ki günün karı alışveriş merkezine gidilip oyuncakla eve dönülmesidir. “asla” götürmeyecek misiniz gerçekten? Yoksa 1 hafta sonra unutup ya da evde yalnız kalmaması için mecbur kalıp götürmek zorunda mı kalacaksınız? Hepimiz biliyoruz ki çocuğunuzla defalarca alışveriş merkezine gideceksiniz. Onun öğrendiği davranış ise ağlarsam ve bağırırsam istediğimi aldırırım olacaktır. İkinci seçeneğimize bakalım; gününüzü oyuncağı almadan ağlayarak alışveriş merkezinden çıkarak sonlandırdınız. Eve gelince de “bir daha bunu yaparsan seni alışveriş merkezine götürmem” cümlesiyle tehdit ettiniz. Bunu bir daha denemeyecek mi sizce? Ya da bir daha bunu yaparsa gerçekten götürmeyecek misiniz? Davranış olup bittikten sonra ileriki zamanda yapacağınız ya da yapmayacağınız bir şeyle tehdit etmenin caydırıcılığı söz konusu değildir ayrıca adı üstünde tehdittir ve sağlıklı bir iletişim yolu değildir. İkinci seçenek bir daha bunu yaparsan cümlesine kadar doğrudur. Oyuncak almayacağınızı söylediniz ve almadınız. Çocuğunuzun ağlaması, bağırması sizin bu kararınızı etkilemedi. Çocuğunuz şu mesajı aldı; ağlasam bile istediğim yapılmadı. Eve gittiğinizde açıkça konuşup bu davranışının neden yanlış olduğunu açıklamalısınız. İlerleyen zamanlarda tekrar dışarı çıkacağınız zaman kuralları hatırlatmakta fayda var.
Kullanılan Dil ve Davranışlar Paralel Olmalı
Çocuklarımıza kullandığımız dil davranışlarımızı destekler nitelikte olmalıdır. Yaptıklarımız ile söylediklerimiz tutarlı olmalı. Çocuklarımıza küçük düşürücü, tehditkâr ya da talepkar bir dil kullanırsak onlar da diğer insanlarla iletişim kurarken aynı yolu izleyecektir. İletişim becerileri bu yönde beslenecektir. Bu nedenle konuşurken onların da kendi kendilerine karar alabilen, neden-sonuç ilişkisi kurabilen bireyler olduklarını unutmadan tavırlarımızla destekler bir dil kullanmamız etkili iletişimin yolunu açacaktır.
