Çocuğum Hareketli mi Hiperaktif mi?
Günümüzde anne-babalar arasında sıkça gündeme gelen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) okul öncesi dönemde ve ilkokul döneminde sıklıkla gözlemlenmektedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda en sık gözlenen 3 temel belirti “dikkat eksikliği”, “hiperaktivite” ve “dürtüselliktir”.
Bu üç belirtiye; dikkat eksikliğinin ön planda olduğu, hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu şekilleriyle rastlanabilirler.
Dikkat eksikliği; çocuklarda bir görev ya da sorumluluğu yerine getirirken (özellikle dikkat ve sabır gerektiren durumlarda) konsantrasyonda güçlük ve unutkanlık yaşaması, çevresel uyaranlar karşısında hemen dikkatinin dağılması ve kolay kolay toparlanamaması, düzensiz çalışma alışkanlığı, konuşurken daldan dala başka konulara geçme gibi belirtiler ile kendini gösteren bir bozukluktur. Dikkate eksikliği olan çocuklar genellikle sınıflarında sık sık hayallere dalmaları, düşünmeden davranmaları, dalgın, ödevlerini sık sık unutmaları ile dikkat çekmektedir. Hareketlilik burada ön planda değildir. Anne-babalar çocukları saatlerce televizyon ya da bilgisayar başında zaman geçiriyor olmalarını dikkatlerini toplayabildikleri anlamında değerlendirerek bir uzman desteği almak istemezler. Ancak yaşamın pek çok alanında organizasyon sorunu yaşayan bu çocukların, uzman yardımı ile dikkat çalışmalarına ve psikiyatrist uygun görürse ilaç kullanımına ihtiyaçları olabilir.
Hiperaktivite; aşırı hareketli olma durumu olarak tanımlanmaktadır. Ancak her çocuk biraz yaramaz, biraz hareketlidir. Bu nedenle hiperaktivite doğru tanılanmada zorluk yaşanan bir bozukluk türüdür. Bu çocukların küçük yaşlardan beri belli bir süre yerlerinde duramadıkları, amacına uygun olmayan hareketlerde bulundukları, sorunları düşünmeden hemen harekette bulundukları gözlemlenmektedir.
Dürtüsellik ; DEHB olan çocuklarda, genellikle sırasını beklemede zorluk, çevresindeki kişiler konuşurken söz kesme, sabırsızlık, uygunsuz ortamlarda konuşmaya başlama, düşünmeden hareket etme gibi davranışlar görülmektedir. Çocuklar bu davranışları kontrol edememektedir. Bu nedenle sosyal ortamlardaki kurallara uymak konusunda da zorluk yaşadıkları gözlemlenmektedir. Genellikle davranış kontrolünü sağlayamamaları, sonrasında kendilerini kötü hissetmelerine, pişmanlık duymalarına neden olmaktadır.
DEHB tanısı alınabilmesi için çocuklarda, 7 yaşından önce bu belirtilerin başlamış olmasına dikkat edilmektedir. DEHB’ye öğrenme güçlüğü, karşıt gelme bozukluğu, depresyon gibi psikiyatrik bozukluklarda eşlik edebilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi nasıldır?
Dikkate eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı, çocuklarda “çocuk psikiyatrisi” tarafından konulmaktadır. Okulda ve evde yukarıda bahsedilen belirtiler çocuklarda gözlemleniyorsa, bu durum çocukların sosyal yaşamlarında olumsuz deneyimler yaşanmasına sebebiyet veriyorsa, zaman kaybetmeden bir uzman desteği almak gereklidir.
DEHB tedavisinde psikiyatrist uygun gördüğü durumlarda ilaç desteği verilmektedir. Ancak ilaç desteğinin yanı sıra çocukların davranışlarını kontrol etmelerini sağlayacak eğitimsel metotlardan ve dikkat çalışmalarında faydalanmak için bu alanda uzman bir özel eğitimci desteği sağlanmasına da ihtiyaç duyulabilir.
