Dijital Vatandaşlık Nedir? Sizin çocuğunuz dijital mi?

Tüm dünyada bilişim ve iletişim teknolojileri başta olmak üzere her alanda dijitalleşme adına çalışmalar hız kazanmaktadır. Bu dijitalleşme çabalarına paralel olarak çeşitleri her geçen gün artan ve sürekli karşımıza bir yenilikle çıkan akıllı teknolojik araçların gerek Türkiye özelinde gerekse dünyada dijital nesil olarak adlandırılan çocuklarda ve gençlerde etkin bir kullanılmaktadır. Bundan dolayıdır ki “Dijital Vatandaşlık” kavramı önem arz etmektedir.

Dijital Vatandaş

Bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanırken amacının farkında olan, bunlar üzerinde eleştiride bulunabilen, en önemli nokta olarak ise teknolojiyi başka kişilere zarar vermeyecek şekilde kullanabilen, internet ortamında en doğal hakkı olan iletişim hakkını kullanan, ürettiği içeriklerde, yaptığı paylaşımlarda ve bunlarla beraber gelen iş birliklerinde doğru tutumu sergileyebilen ve başkalarını da bu yönde davranışlarda bulunmasına teşvik eden bireylerdir ya da vatandaşlardır.

Günümüzde iyi vatandaşlık kavramı değişirken bunun yerine kullanılan tanımlar arasında iyi bir dijital vatandaş olma terimi hızlı bir şekilde aklımıza kazınmaktadır. Bunun en başlı sebebi ise artık gençler ve çocuklar arasında ki iletişimin, bilgi aktarımının teknolojik araçlar vasıtasıyla dijital ortamda gerçekleşmesidir. Bunun olumlu yönleri olduğu gibi olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Her ne kadar dijital ortamlarda gerçekleşmiş olsa da en gerçek hayatta ki etkileri belki daha fazlası kadar etkileri yansıyabilir. Sanal ortamda iyi bir dijital vatandaş teknolojik araç gereçleri kullanırken, güvenli, bilgili, bilinçli ve etkin bir şekilde hareket edebilmelidir.

Bu bakımdan dijital vatandaşlığın dokuz adet boyutu bulunmaktadır. Bunlar dijital erişim, dijital ticaret, dijital iletişim, dijital okuryazarlık, dijital kanun, dijital haklar ve sorumluluklar, dijital sağlık ve dijital güvenlikten oluşmaktadır. Eğer bu dokuz boyuta tam olarak hakim olan bireyler yetiştirebilrsek hem internetin doğurabileceği güvenlik risklerini azaltabilir hem de çocuklarımızın dijitalleşen dünyaya ayak uydurmasını sağlayabiliriz.

Dijital Erişim Boyutu

Bir dijital vatandaş dijital ortmada uygunsuz ya da kışkırtıcı bir içeriğe erişebileceği gibi yanıltıcı bir içeriği de erişebilir. Bunlardan kaynaklı olarak bilgi istismarına uğrayabilir, dolandırıcılık, zararlı yazılım gibi. İyi bir dijital vatandaş gerçek dünyada olduğu kadar çevrimiçi dünyada da erişebildiği bilgiyi analiz edebilendir.

Dijital Ticaret Boyutu

Bankacılık gibi alışveriş gibi sistemlerin artık çevrimiçi ortamda da gerçekleştirebiliyoruz. Bunları kullanırken kişisel verilerimizi korumak, güvenli sayfaları ayırt edebilmek önemli hususlar arasında yer almaktadır.

Dijital İletişim Boyutu

Sosyal ağların kullanımının artmasıyla beraber internet üzerinden çeşitli iletişim riskleri de karşımıza çıkmaya başladı. Tanımadğımız kişilerle iletişimde kişisel bilgilerin paylaşımında dikkatli olunmalıdır.

Dijital Okur-Yazarlık Boyutu

Eğitim- öğretim faaliyetlerinin dijital ortamda gerçekleştirilmesidir. Bu boyut dijital vatandaşlığın ana hattını oluşturmaktadır. Çünkü günümüzde çocuklar akıllı ekranlar ile büyüdüğünden ve bunları kullanmaya eğitim hayatına başlamadan önce başladığı için eğer bunları eğitim ve öğretim amaçlı kullanmayı öğrenebilirse büyük bir zaman kazanmış olacaktır. Aynı zamanda bu bilgilere erişriken de bilgilerin doğrulundan emin olma, güvenilir kaynaklara başvurma önemli hususlar arasında yer almaktadır.

Dijital Etik Boyutu

Bilgiyi doğru kullanmak kadar etik olarakta kullanmakta önemlidir. Özellikle başkalarının haklarına karşı saygılı olmak ve bu hakları gözetmek iyi bir dijital vatandaşın görevleri arasındadır.

Dijital Kanun Boyutu

Gündelik hayatta nasıl suç varsa dijital ortamda da suçların işlenebileceği ve bu suçların cezasıın olduğunun farkına varılmalıdır. Ayrıca çok basit bir mantık ile gündelik hayatta yapmayacağımz bir davranışı dijital ortamda da yapmamalıyız. İyi bir dijital vatandaş bu hususlara dikkat edecektir.

Dijital Sağlık Boyutu

Hepimizin hayatına hastahaneden randevu almak ile giren dijital sağlık uygulamaları aslında bize daha fazlasını vaad ediyor. Sağlık bilgilerimiz dijital ortamlarda saklanabiliyor, kolumuza taktığımız bir akıllı saat ile o gün ne kadar yürüdüğümüzü, ortalama kalp hızımızı görebiliyoruz ve buna göre önlemler alabiliyor. Artık spora gitmek için spor salonunu kullanmayabiliyoruz. Bunları kullanırken sağlık bilgilerimizin önemli olduğunu ve bu bilgilerin üçüncü şahışlar ile paylaşılmaması gerektiğinin farkında olan vatandaş dijital bir vatandaştır. Ayrıca dijital ortamda geçirilen zamanda hem psikolojik hem de fiziksel olarak birçok hastalığa maruz kalabilme durumu vardır.

Dijital Yerliler

Dijital vatandaşlık kavramı ile beraber ortaya çıkan bir diğer kavram ise dijital yerlilerdir. Dijital yerli olabilmek içinde zaten dijital araçları kullanan nesillerin uygun yöntemlerle bu boyutların kazandırılmasından geçmektedir. Çünkü artık çocuklar ülkelerinden aldığı vatandaşlığın yanısıra doğuştan olarak dijital vatandaşlık kimliğine de sahip olmaktadır.

Ayrıca bu dokuz boyuta ek olarak ve teknolojinin de her geçen gün değişmesi nedeniyle akıllı telefonlar, dizüstü bilgisayarlar ve tabletler de eklenerek boyut sayısı bazı kaynaklarda onbir adet olarakta geçmektedir.

Dijital vatandalığı daha iyi anlayabilmek için ilgili çocuk ya da nesilin dijital kullanım alışkanlıklarını gözlemlemekte fayda vardır. Öncelikli olarak internet ortamında bulunan rikslerin farkına varmalı ve gençlerimizi bu alanda eğitmeliyiz. İnternette bulunan riskler çeşitli kategoriler ile anılsa da çocuklarınz en azından mailine gelen spamleri, ya da dijital dünyada karşılaştıkları alacalı push-up bildirimlerini açmaması gerektiğini öğreterek dijital vatandaşlığa giriş yapılabilir.

Dijital vatandaşlıkla ilgili olarak çocuklarımızı bilinçlendirme de kullanabileceğimiz bazı öneriler aşağıda listelenmiştir;

• Bilgisayar kullanımında mutlaka kişisel bir antivirüs programı yüklenmeli ve bu antivirüs programının güncellemeleri takip edilmeli ve uygulanmalıdır.
• Sosyal ağ profillerinin gizlilik ayarları yapılmalıdır. Bu ayarlarda özellikle arama motorunda görünmeyecek şekilde düzenlenmelidir. Ayrıca tanımadığımız yani 3. Şahıslara reklam amaçlı verilmesi girişimlerinin önüne geçilebilmesi için bu ayarlar önem arz etmektedir.
• Web tarayıcılarda kişisel içeriklerin paylaşılmaması özelliğinin aktif edilmesi önemlidir. Buna ek olarak ‘izlenmeme(do not track)’ opsiyonun da pasif durumda olması önem arz eden bir diğer husustur.
• Çevirimiçi bankacılık uygulamaları kullanırken ortak ağlardan işlem yapmamak, internet sayfalarının güvenliğini önceden araştırmak ve buna bağlı olarak güvenli sitelerden işlem yapmak önemli bir husustur.