Eğitim Psikolojisi Nedir?

Görüntülenme Sayısı: 464

Eğitim psikolojisi, öğrenme ve öğretme süreçlerini inceleyen, bireylerin gelişimini anlama ve bu bilgileri eğitimde kullanma amacı güden bir disiplindir. Bu makalede, eğitim psikolojisinin temel kavramları, yöntemleri ve öğretmenlikle olan ilişkisi detaylı bir şekilde ele alacağız.

Eğitim ve Psikoloji İlişkisi

Eğitim istenilen davranışları bireylerde oluşturmayı hedeflerken, psikoloji ise davranışları anlamlandırmak ve bu davranışların altında yatan nedenleri incelemekle ilgilenmektedir. Bu nedenle, hem eğitim hem de psikoloji bireyin davranışlarına odaklanan ve birbirleriyle doğrudan ilişkili olan iki kavramdır.

Tarih boyunca, eğitim ve psikoloji arasındaki ilişki farklı boyutlarda gelişmiştir. Öğretmen yetiştiren kurumların programlarında yer alan "eğitim psikolojisi" dersleri, bu ilişkinin bir boyutunu oluştururken, psikoloji kliniklerinin kurulması da başka bir boyutunu oluşturmuştur. Eğitim psikolojisinin gelişiminde önemli rolü olan isimler; öğrencilerin öğrenme süreçleri, öğretim yöntemleri, öğrenci-öğretmen ilişkileri gibi konulara odaklanmışlardır.

Eğitim Psikolojisi Nedir?

Eğitim psikolojisi, öğrenme ve öğretme sürecini geniş kapsamlı bir şekilde inceleyen bir alandır. Bu alanda, psikolojinin çeşitli teorileri, yöntemleri ve ilkelerinin yanı sıra özgün teoriler, yöntemler ve araçlar kullanılarak insanların öğrenme ve öğretme sürecini anlamayı, açıklamayı ve geliştirmeyi amaçlamaktadır. Eğitim psikolojisi, öğrencilerin ve öğretmenlerin özelliklerini, öğrenme, motivasyon, pekiştirme, transfer gibi konuları ve bunları etkileyen koşulları inceleyerek bu alandaki bilgiyi artırmayı hedeflemektedir.

Eğitim psikolojisi, bireylerin eğitim sürecindeki öğrenme yöntemlerini araştırmakta ve analiz etmektedir. Bu alanda, bireylerin hangi yaşta hangi yetenekleri geliştirdikleri ve bu yeteneklerin nasıl destekleneceği konuları incelenmektedir. Eğitim psikolojisinin temel amacı, bireyleri kendi yetenekleri doğrultusunda en üst düzeyde yetiştirmektir. Psikolojik bulguların eğitimde nasıl kullanılabileceği üzerine odaklanarak, eğitime katkı sağlamak için derinlemesine çalışmalar yapmaktır.

Eğitim psikolojisi, öğrencinin gelişimini anlama ve tanıma konusunda önemli katkılarda bulunmaktadır. Bireye eğitim açısından nasıl yardımcı olunabileceği ve nasıl davranılması gerektiği konusunda rehberlik etmektedir. En uygun öğrenme ortamının sağlanması için çaba sarf etmekte ve öğrenme sürecinde bireyin motivasyonunu destekleyecek çevresel düzenlemelere katkıda bulunmaktadır. Aynı zamanda, hangi eğitim ve öğretim yöntemlerinin kullanılması gerektiği konusunda bilgi sağlamaktadır. Öğrenilenlerin değerlendirilmesi ve eğitim sürecinin hedeflerine ulaşması için doğru ölçümler yapılmasına yardımcı olmaktadır.

Türkiye'de eğitim psikolojisi alanında gelişmeler, öğretmen okullarında ders programlarına eklenmesi, lisans ve lisansüstü düzeydeki eğitim programlarının oluşturulması gibi adımlarla ortaya çıkmıştır. Türkiye'de bu alandaki ilk süreli yayın olan "Eğitim Psikolojisi Dergisi"nin 1953'te yayımlanmış olması da bu gelişmelerin bir yansımasıdır. Eğitim psikolojisi, dünya genelinde çalışmaların yoğun bir şekilde sürdüğü ve uygulamada etkili bir rol oynayan bir bilim dalı olarak öne çıkmaktadır.

Eğitim Psikolojisinin İlgi Alanları Nelerdir?

Eğitim psikolojisi, psikoloji biliminin eğitim alanına uygulanmasıyla ilgili bir disiplin olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, eğitim sürecindeki psikolojik bağlamların tamamı, eğitim psikolojisinin ilgi alanına dahil edilmektedir. Eğitim psikolojisi, gelişim ve öğrenme psikolojisinden beslenen karma bir alandır ve öğrenme süreci, öğrenmeyi etkileyen faktörler, bireyin gelişimsel özellikleri, güdülenme, sınıf yönetimi, öğrenme ürünlerinin değerlendirilmesi, aile-çocuk ilişkileri gibi birçok konuyla ilgilenmektedir.

Eğitim psikolojisi, insanların eğitim ortamlarında nasıl öğrendiklerini, eğitimsel müdahalelerin etkinliğini, öğretim psikolojisini ve okulların sosyal psikolojisini araştırmaktadır. Hem bilişsel hem duyuşsal alanları içererek öğrenci motivasyonu, öz düzenleme, sınıf yönetimi, kavramsal değişim ve üst biliş gibi konuları kapsamaktadır. Bu gelişen alan, dijital öğrenme ve teknolojiler, oyun tabanlı öğrenme ve eğitimde sosyal medya gibi yeni araştırma alanlarını da içermektedir.

Eğitim psikolojisinin temel amacı, öğretim faaliyetlerini verimli kılmaktır. Bu nedenle, gelişim psikolojisinden yararlanarak bireylerin dönemsel özelliklerini ve davranışlarını belirlemeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda öğrenme psikolojisiyle de yakından ilgilenmektedir. Eğitim psikolojisinin genel olarak dört ana alt dalı bulunmaktadır: Gelişim psikolojisi, öğrenme psikolojisi, ölçme ve değerlendirme, rehberlik. Gelişim psikolojisi, döllenmeden yetişkinliğe kadar olan süreci kapsamaktadır ve eğitim psikolojisinin temelini oluşturmaktadır. Bireylerin gelişimsel özelliklerini belirleyerek, bu bilgileri eğitim sürecine entegre edebilecek veriler sunmaktadır. Öğrenme psikolojisi, öğrenmenin temelleri ve özellikleri üzerinde odaklanmakta ve doğru öğrenme yöntemleri aracılığıyla istenilen davranışların kazandırılmasını vurgulamaktadır. Ölçme ve değerlendirme, eğitimle ilgili verilerin sistemli bir şekilde toplanmasını ve yorumlanmasını sağlamaktadır. Son olarak, rehberlik bireylerin sorunlarını öğrenerek yardımcı olmayı amaçlamakta ve eğitim sürecinde ortaya çıkan psikolojik sorunlarla başa çıkmaya çalışmaktadır.

Gelişimin Temelleri

Bireylerde ardışık ve sistematik olarak gerçekleşen gelişim süreci niteliksel ve niceliksel olarak ele alınmaktadır. Gelişim, döllenmeden ölüme kadar geçen sürede birbirini izleyen değişimleri kapsamaktadır. Niteliksel olanlar, yaşa göre düşünce yapısı gibi durumları karşılarken niceliksel olanlar boy ve kilo artışı gibi ölçülebilen, gözlenebilen özelliklerdir. Yine bu kapsamda gelişim, zihinsel ve bilişsel olarak da iki kola ayrılarak değerlendirilmektedir. Gelişim temelleri başlığı altında; gelişim sürecini etkileyen faktörler, gelişim dönemleri, gelişimle ilgili kavramlar, gelişimin temel ilkeleri, kişisel gelişim dönemleri ve bireyin gelişim dönemlerindeki görevleri işlenmektedir.

Fiziksel Gelişim: Bu konu altında doğum öncesi gelişim, bebeklik dönemi, ilk çocukluk evresi, ikinci çocukluk evresi, ergenlik dönemi evresi, fiziksel gelişim süreçleri işlenmektedir. Bu süreçlerin eğitimde önemli bir rolü vardır. Farklı fiziksel gelişim evrelerinde, büyüme ve olgunlaşma fonksiyonlarına göre bireyin öğrenme üzerindeki yetkinlik seviyesi, dönemsel değişimler göstermektedir. Eğitim psikolojisi de hangi fiziksel evrede bireye nasıl yaklaşılması gerekildiği üzerinde durmaktadır.

Bilişsel Gelişim: Bu konu bireyin biliş gelişimi üzerine odaklanmaktadır. Bilişsel gelişim süreci basamaklandırılarak incelenmektedir. Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri açıklanarak bu dönemlerde, bireye öğrenme konusunda nasıl yardım edilebileceği üzerine saptamalara varılmaktadır.

Kişilik Gelişimi: Kişilik, bireyleri diğer bireylerden ayırt etmeyi sağlayan duygu, düşünce ve davranış örüntüsü şeklinde açıklanabilir. Kişilik gelişimi konusu içerisinde; kişiliğin ne olduğu, kişilik gelişimini etkileyen faktörler ve kişilik kuramları üzerinde durulmaktadır. Bireyin kişisel özelliği, öğrenme üzerinde büyük etkiye sahiptir. Çünkü bireysel farklılıklar düşünüldüğünde bireylerin öğrenme yöntemlerinde de farklılıklar görülmektedir. Yani kişiliğe göre öğrenme yöntem ve teknikleri değişebilmektedir.

Ahlak Gelişimi: Ahlak, bireylerin sübjektif yani öznel olarak iyi/kötü doğru/yanlış biçimindeki yargılarının toplamıdır. Ahlak gelişimi konusunda, Piaget ve ahlak gelişimi kuramı üzerinde durulmaktadır. Piaget, bireyin gelişim dönemlerine göre ahlaki dönemlerini de basamaklandırmıştır.

Öğrenmenin Temelleri: Bu başlık altında bireyin öğrenmesini etkileyen bireysel ve çevresel etmenler, zeka ve yetenek kapasitesi, öz düzenleme kapasitesi, öz yeterlilik, dolaylı öğrenme kapasitesi gibi konular üzerinde durulmaktadır.

Eğitim Psikolojisinin Yöntemleri Nelerdir?

Gözlem Yöntemi: İç ve dış gözlem olmak üzere iki kategoriye ayrılmaktadır. İç gözlem, bireyin içsel süreçlerini içe dönük bir bakış açısıyla değerlendirmesi anlamına gelmektedir. Örneğin, bir hata yaptığında bu hata üzerine içsel bir muhasebe yapmak gibi. Diğer taraftan, dış gözlem psikolojik durumun dışarıdan izlenmesini ifade etmektedir. Dış gözlem de iki alt kategoriye ayrılmaktadır. Sistematik gözlem, belirli kurallara göre bir deney grubunu gözlemlemenin planlı bir şekli olarak tanımlanabilir. Diğer bir deyişle, bu gözlem yöntemi önceden belirlenen bir plana dayanmaktadır. Doğal gözlem ise plansız olarak gerçekleştirilen gözlem anlamına gelmekte ve genellikle habersiz yapılmaktadır. Deney Yöntemi: Bir örneklemin bir grup üzerindeki etkisinin ilişkilendirilmesi ve kontrol edilmesidir. Bu yöntemde değişken adı verilen ve kişiye, zamana, ortama göre farklı değerler alabilen nitelikler bulunan unsurlar incelenmektedir. İncelenen konu, bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol grubu arasındaki ilişki incelenerek sonuca varılmaktadır. İstatistiksel Yöntem: Psikolojik olaylardan elde edilen verilerin sayısal ifadesi, sınıflandırılması ve ilişkilendirilmesi çalışmalarını içermektedir. Araştırılan konular arasındaki ilişki, korelasyon değerine bakılarak anlaşılmaktadır. Klinik Yöntem: Hatalı ve rahatsızlık veren davranışları iyileştirmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Olay İncelemesi: Bir sorunun çözümü için gerekli olan bilgilerin bir araya getirilmesidir. Elde edilen sonuçlar, benzer sorunların kolayca çözülmesi için genelleme yapmak amacıyla kullanılmaktadır. Görüşme Yöntemi: Bir durumla ilgili kişilerin görüşlerinin toplandığı bir durumu ifade etmektedir. Ancak, objektif olması zor olduğundan güvenilir sayılmaz. Anket Yöntemi: Kişilerin kendi davranış ve düşüncelerini yazılı olarak ifade etmeleri amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Ancak, kişilerin cevaplarının ne kadar dürüst olduğu kesin olarak bilinmediği için güvenilir kabul edilmemektedir.

Eğitim Psikologları Kimlerdir?

Eğitim psikologları, gelişim psikolojisi, öğrenme psikolojisi, sosyal psikoloji gibi alanlarda ortaya çıkan teorileri, öğrencilerin sınıf veya okul içindeki öğrenme ve öğretme süreçlerini iyileştirmek amacıyla nasıl kullanabileceklerini araştırmaktadır. Bu nedenle, eğitim psikolojisi genellikle genel psikolojinin uygulama alanlarından biri olarak kabul edilmektedir.

Bir öğrenme psikoloğu laboratuvar ortamında çeşitli canlılar üzerinde deneyler yaparak öğrenme sürecini açıklamaya yönelik teoriler geliştirirken, eğitim psikologları ise bu teorileri kullanarak sınıf ortamında öğrencilerin öğrenme süreçlerini geliştirmeye yönelik öneriler sunmaktadır. Eğitim psikologları, eğitimde en iyi uygulamaları belirlemeye, açıklamaya ve bu uygulamaların yaygınlaşmasını sağlamaya çalışmaktadır. Bu bağlamda bilişsel psikoloji, gelişim psikolojisi, sosyal psikoloji, öğrenme psikolojisi gibi psikolojinin diğer alt alanlarında teorik ve uygulamalı araştırmalar yapmaktadır.

Öğretmenlik ve Eğitim Psikolojisi

Öğretmenlik mesleğini icra eden bireylerin, eğitim psikolojisi eğitimini almış olmaları önemlidir ve pedagojik formasyon dersleri kapsamında lisans eğitimlerinde bu ders verilmektedir. Bu gereklilik, öğretmenlerin eğitim sürecinin önemli rehberleri olduğu gerçeğiyle doğrudan ilişkilidir.

Öğretmenlerin öğrencileri tanımaları ve gelişim düzeylerine uygun bir şekilde ders konularını işlemeleri gerekmekte, bu nedenle eğitim psikolojisi bilgisine sahip olunması önemlidir. Farklı öğrenim düzeylerine sahip öğrencilerin ihtiyaçlarını anlamak, eğitim psikolojisinin temel prensiplerine dayanmaktadır. Bu prensipleri uygulayabilen öğretmenler, öğrenme yöntemlerini düzgün bir şekilde belirleyebilmekte ve olası sorunlara çözümler bulabilmektedir.