Okuduğunu Anlama Becerisi

Çocuklarımız okumaya başlayınca üstümüzden büyük bir yük kalkar. O zorlu dönem sona ermiştir ve çocuğumuz okuyordur. Bu onun hayatında güzel bir dönüm noktasıdır artık. Okuma dünyasına girecek ve kendi istediklerini okuyabilecek, öğrenecek, öğrendikçe kendi yönünü belirleyecektir.

Okuma Süreci Nasıl İşler?

Çizgi çalışmaları çocukları harflere yani sembollere götürür. Bu harflerin her biri belli bir sesi ifade etmektedir. Çocuk harf-ses eşlemesini algıladıktan sonra bunları birleştirerek hece ve kelimeler oluşturulur. Burada oldukça iyi bir dikkat gerekir. Kelimeler ve cümleler oluşturulur ve anlamlandırılmaya başlar. Basitçe bu şekilde okuma gerçekleşir.

Zihinde Görsel Çalışma Başlar

Okumayla beraber yavaş yavaş “okuduğunu anlama becerisi” de gelişmeye başlar. Okuma becerisi tamamen gerçekleştiğinde ise okuduğunu anlama süreci başlar. Bu biraz daha karmaşık bir süreçtir. Çocuk verilen kısa bir hikayeyi okurken okuduklarını anlamlandırmak için zihninde bir çalışma başlar. Hikayeyi başlangıçtan bitişe kadar sıralar, hikayenin kahramanlarını ve olaylarını sınıflar, sorgular, birbirleri arasında ilişki kurar, eleştirir bir analiz-sentez yapar ve değerlendirir. Yani çocuğun zihni sürekli çalışır. Bu çalışma esnasında çocuğun daha önce öğrenmiş olduğu bilgilerden hikaye için uygun olanlar “ön bilgi” olarak devreye girer. Hikayede bir görsel varsa hepsi birleştirilir ve çocuk okuduğu hikayeden bir anlam çıkarır.

Okuduğunu Anlama Becerisi

Çocuğun bu süreçte hikayeye ve onu okumaya karşı ilgisi, motive olması ve daha önceki olumlu deneyimleri de çok etkilidir. Bu nedenle okuduğunu anlamaya aslında kompleks bir süreç olarak bakılabilir. Anlamayı gerçekleştirmek için devreye giren zihin işlemleri karmaşık ve bir yandan da birbirleriyle uyumludur. Bu nedenle çocuğun bilinçli bir çabası gerekir.

Okuduğunu anlama becerisinin 3 aşaması vardır.

• Anlama – okuduğu cümlenin anlamını bulabilme.
• Anlamı kavrama- okuduğu cümleyi görsellerle anlatabilme. Ya da gösterilen bir görselden cümleyi bulabilme.
• Anlamı değerlendirme- Cümleden neden-sonuç ilişkisi çıkartabilme.

Bu 3 aşamayı bir cümleyle örneklendirmemiz gerekirse eğer;

“Güneş çıktığında kardan adam kafasından aşağıya doğru erimeye başladı.” cümlesini inceleyelim.

İlk aşamada çocuğun bu  cümlenin anlamı nedir bulması gerekir. Bu cümle sana ne anlatıyor diye sorulduğunda; bir kardan adamdan bahsediyor ya da güneşte eriyen bir kardan adamı anlatıyor diyorsa cümlenin anlamını kavramış demektir. İkinci aşama ise anlamı kavrayıp kavramadığına bakılmasıdır. Bu cümlenin resmini yapabilir misin? Ya da gösterilen iki resim arasından cümlenin ifade ettiği resmi bulması istendiğinde doğru görseli gösterebilmeli. Ve son aşamada ise neden-sonuç ilişkisi kurarak anlam değerlendirmesidir. Kardan adam neden erimeye başladı diye sorulduğunda Çünkü güneş çıktı, çünkü kardan adam kardan yapılır ve güneş çıkınca hava ısınır vb cevaplar vermesi beklenir.

Bilmediklerini Tahmin Etme

Elbette çocuğun okuduğunu anlayabilmesi için okuduğu kelimelerin anlamını biliyor ya da tahmin ediyor olması gerekir. Hiçbir kelimenin anlamını bilmediği bir cümlede okuduğunu anlamlandırmasını beklemek çok boş bir beklenti olur. Şunu da unutmamak gerekir Türkçe derslerinde çocuk okumaya geçtikten itibaren bazı cümlelerde özellikle bilinmeyen kelime verilir. Çocuktan özellikle bilinmeyen kelimeyi tahmin etmesi istenir ki bu da bir okuduğunu anlama çalışmasıdır.