Çocuk Gelişiminde Oyuncağın Önemi

Çocuk gelişiminin en önemli faktörlerinden biri oyuncaktır. Çocukların zihinsel, bedensel, psiko-sosyal gelişimlerine katkıda bulunan; bununla birlikte, çocukların hayal güçlerini geliştiren ve yeteneklerinin ortaya çıkmasını sağlayan her türlü materyale oyuncak denir. Oyuncaklar çeşitli materyallerden, renklerden ve özelliklerden oluşabilir.

Ancak, burada önemli olan oyuncağın neye hizmet ettiğidir. Oyuncak alırken, oyuncağın merak uyandırıcı olmasına, kasları yani bedeni çalıştırmasına, hayal gücünü arttırıcı nitelikte olmasına ve problem çözme gibi bilişsel gelişimi destekleyici olmasına özen gösterilmelidir. Bazen ebeveynler çocuklarının aldıkları oyuncaklara bakmayıp evde herhangi bir şey ile oynadıklarından yakınırlar. Çocuk için oyuncak onun zihinsel, bedensel, sosyal ve bilişsel gelişimini sağlayacak araçlardır. Bu yüzden çocuğun etrafındaki her materyal onun için oyuncak olabilir.

Oyuncak seçimi yapılırken dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar vardır. Oyuncak seçimi yapılırken göz önünde bulundurulması gereken unsurlar;

• Çocuğun yaşına uygun olmalıdır.
• Çocuğun farklı gelişim özelliklerine katkı sağlayacak nitelikte olmalıdır.
• Oyuncaklar kil, su, kum, ahşap gibi doğal malzemelerden üretilmelidir.
• Oyuncağın çeşitli oyunlarda farklı amaçlarla kullanılabilme özelliğine sahip olmalıdır.
• Çocuğun yaratıcılığını ortaya çıkarırken çocuğun hayal gücünü desteklemelidir.
• Çocuğun güvenli oyun oynamasını engelleyecek materyallerden olmamalıdır. (Cam, boyası çıkan, çabuk kırılan, metal parçalar vs.)
• Çocuğun saldırganlık davranışlarını tetikleyebilecek silah, tüfek, bıçak, kılıç gibi türden oyuncaklar olmamalıdır.

Bunlar göz önüne alındığında, oyuncak çocuğun gelişim dönemine uygun değilse çocuğun ilgisini çekmez ve ilgisini çekmeyen oyuncaklarda çocuğu mutlu etmez. Bu nedenle, oyuncak seçerken çocuğun neye ihtiyacı olduğunu yani gelişimsel olarak nerede olduğunu bilmemiz gerekiyor. Eğer çocuğa gelişim düzeyinin altında oyuncak verirsek çocuğa yeterli olmayacaktır. Buna karşılık, eğer çocuğa gelişim düzeyinin üstünde bir oyuncak verirsek çocuk hayal kırıklığına uğrayıp, kendini yetersiz hissedebilir bu da çocuğu mutsuz eder.

2-3 yaş aralığındaki çocuklar genellikle etraflarındaki olayları taklit etmeye başlarlar. Bu nedenle, bebek (kadınsı özelliklerin -makyaj, fiziksel özelliklerin- olmadığı daha çocuksu görünen bez bebekler), mutfak malzemeleri, çapa-tırmık-kürek gibi bahçe malzemeleri, çekiç-tornavida gibi alet oyuncakları, tren yolu- demir yolu gibi ulaşım malzemeleri (tahtadan oluşan ve çocuğun kendi kendine birleştirebileceği malzemeler), doktor araç gereçleri gibi oyuncaklar bu yaş grubuna uygun oyuncaklardır.

3-4 yaş aralığındaki çocukların motor gelişimlerini desteklemek için 4 tekerli bisikletler, sallanan at, pedallı araba gibi oyuncaklar tercih edilebilir. Bunlarla beraber, yap-boz oyuncaklar, hafıza kartları, küçükten büyüğe dizilen bloklar ve küpler, oyun hamurları bu yaş grubuna uygun oyuncaklardır.

4-5 yaş aralığında çocuklar sosyalleşme dönemlerindedir. Bu yüzden, toplu oynanabilecek evcilik malzemeleri, Legolar, yap-boz oyunları, yaş grubuna göre olan kutu oyunları bu yaş grubuna uygundur. Bunlarla birlikte, çocuğun hafıza gelişimi için eşleştirme oyunları, parçaların eşini bulma gibi oyunlar tercih edilebilir. Oyun hamurları bu yaş grubundaki çocukların hayal gücünü ve yaratıcı özelliklerini geliştirilen araçlardır.

5 yaştan sonra çocuklar destek tekerlekleri olan bisikletlere binebilirler ve böylece motor becerileri gelişir. Boyama, kesme, yapıştırma, artık materyallerle yeni bir şey oluşturma, üçten fazla parçalı bilmeceler bu yaş grubuna uygundur.

Oyuncaklar çocuğun hayal gücünü ve yaratıcılığını ortaya çıkartırken gelişimsel olarak da çocuğa katkı sağlar. Çocuk için her şey oyuncak olma potansiyelindedir. Bu yüzden, illa para ile oyuncak alınmasına gerek yoktur. Çocuklar ilgilerini hazır oyuncaklara kısa süre tutarken, kendi yaptıkları oyuncaklara daha uzun süre ilgilerini verirler çünkü keşfetme ve araştırma dürtülerini doyururlar. Çocuklar, ilgisini çekmeyen, gelişimine katkı sağlamayan, çabuk tüketebileceği oyuncaklardan çabuk sıkılır ve daha fazla oyuncak ister. Aileler de çocuklarına daha fazla oyuncak alma eğiliminde olurlar. Ancak, bunun sonunda çocuklar ihtiyaçlarından daha fazla oyuncağa sahip olurlar. İhtiyaçtan daha fazla oyuncağa sahip olan çocuklarda dikkat eksikliğine neden olabilir çünkü etrafta çok fazla oyuncak vardır ve çocuk bir oyuncağa ilgisini veremez.

Infant Behavior and Development (2018) dergisinde yayınlanan bir araştırmada, iki çocuk grubu gözlemlenmiştir. Buna göre, ilk gruba 4 oyuncak, ikinci gruba 16 oyuncak verilmiştir. Araştırmanın sonucunda, daha az oyuncağa sahip çocuklar oyuncaklarla daha uzun ve farklı şekillerde oynadıkları gözlemlenmiştir. Bu yüzden, pet şişelerle, tuvalet kâğıdı ruloları ile, boş kutular ile, makarnalar ile çocuğunuzla oyuncak yapabilirsiniz. Böylece, hem çocuğunuzla keyifli vakit geçirmiş olursunuz hem de çocuğunuz sizinle vakit geçirdiği için mutlu olur. Bunlara ek olarak, çocuğunuzun ihtiyacından fazla oyuncağı var ise oyuncakları eşit bir şekilde kutulayıp iki haftada bir oyuncakları değiştirebilirsiniz. Böylece, çocuk kaldırılan oyuncakları unutacaktır ve yeni gelen oyuncakları yeni alınan oyuncak sanacaktır. Ayrıca, çocuğunuzla birlikte oyuncak alma günü belirleyin (ayda bir gibi) ve bunun dışında oyuncak almayın. Yeni bir oyuncak alımında da eski oyuncaklarından ihtiyacı olan birine vermesi gerektiği bilincini aşılayın. Böylece hem oyuncak sayısı azalır hem de paylaşma duygusu aşılanır.

Bu yazı ilginizi çekebilir; Okul Öncesi Sanat Etkinliklerinin Faydaları

Kaynaklar:

Adak-Özdemir, A., & Ramazan, O. (2012). Oyuncağa Çocuk, Anne ve Öğretmen Bakış Açısı. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(1), 1-16.
Bolışık, B., Bal-Yılmaz, H., Yavuz, B., & Tural-Büyük, E. (2014). Yetişkinlerin Çocuklar için Oyuncak Seçimine Yönelik Davranışlarının İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(4), 976-990.
Dauch, C., Imwalle, M, Ocasio, B., & Metz, A. E., (2018). The influence of number of toys in the environment on toddlers’ play. Infant Behavior and Development, 50, 78-87.
Egemen, A., Yılmaz, Ö., & Akil, İ. (2004). Oyun, Oyuncak ve Çocuk. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 5(2), 39-42.