İlkokul Döneminde İnce Motor Gelişimi

5-6 yaşları çocuklarımızın ilkokula başladığı dönemlerdir. Bu dönemlerde ince motor beceri gelişimi çocuğunuzun akademik performansını etkileyeceği için oldukça önemlidir. Bu yaş döneminde çocuğunuzun el becerileri (ince motor beceri) gelişimi temelde okuma ve yazma becerileri için ön koşul oluşturmaktadır.

Her Çocuk Farklı Bir Süreç İzler

Bu beklentilerde bulunurken her çocuğun farklı gelişimsel süreçleri olduğunu unutmamak gerekir. Özellikle ince motor ve kaba motor beceriler bütünlük içinde gelişim gösterir. Bir daha küçük yaşlarda yapılması gereken beceriler öğrenilmeden bir üst basamağa geçilmesi beklenmemelidir. Bu yüzden çalışma yapılırken her çocuğun kişisel özellikleri dikkate alınmalı ve planlanan eğitsel çalışmalar en kolaydan zora doğru yapılmalıdır. Okuma-yazma becerilerinin gelişmesi oldukça karmaşık bir süreçtir. Ve bir çok çocuk 6-6.5 yaşına kadar bu becerilerde ustalaşmakta zorluk yaşamaktadır. Ancak sistemin küçük yaşta çocuklara okuma-yazma öğretmeyi gerektirmesi sebebiyle pek çok çocuk ilkokulunun ilk dönemlerinde zorluk yaşamaktadır. Çocukların okuma yazmaya hazırlık olarak ilk aşamaları, ince motor beceri gelişimi ile ilgili olan “OLGUNLAŞMA” aşamasıdır. Olgunlaşma; çocuğun biyolojik yönde yaşına uygun olarak büyümesi gelişmesidir.

Fiziksel olarak gelişiminde bir sıkıntı olmayan çocuklardan düzgün yazı yazabilmeleri için aşağıdaki ön koşul becerileri gerçekleştirebilmeleri beklenmektedir.

• El Tercihinin Belli Olması: Çocuk gelişiminde el tercihinin belli olması hem ince motor beceri gelişiminde hem de dil gelişiminde önemli bir yer tutmaktadır. 3-4 yaşlarından itibaren çocuğunuzun aktif olarak hangi elini kullandığını gözlemleyerek, aktif kullandığı eli ile etkinlik ve çalışmalara katılımını sağlamanız yararlı olacaktır. ancak bu aşamada çocuğunuzun gelişimine uygun olmayan bir zorlamada bulunulmamalıdır. (çocuğunuz aktif olarak solu kullanıyorsa sağı kullanması için zorlanmamalı)
• Uygun Kalem Tutuşuna Sahip Olma: Çocuğunuz uygun kalem tutuşuna sahip olabilmesi için 4 farklı gelişim döneminden geçmesi ve farklı kalem tutma şekilleri sergilemesi beklenir.
• Silindirik Kavrama(Cylindrical grasp); (1-1.5 yaş): El ayası avuç içinin hafif büklümlü yüzeyidir, nesneleri kavrayabilmek için, elin nesnenin şeklini almasına olanak sağlar. Bu kalem tutuş için ilk aşamadır. Bu aşamada çocuğunuz tüm parmakları ile kalemi kavrar ve gelişi güzel karalamalar çizer. Bu dönemde omuz ve kola hareketleri ile dairesel hareketler ile çizimler yapar.
• El ayasını yere döndürerek tutma (Digital grasp) (2-3 yaş): El ayası yere döndürülerek kalemin tutulması görülür. Bu dönemde el bileği çocuğunuz kalem tutarken parmaklarının hareketlerini kolaylaştıracaktır. Bilek esnekliği sağlanabilmesi için çocuğunuz önce kol ve omuz kasları ile çizimler yapacak, daha kalemi tüm parmakları ile tutarak kol ve bilekten hareket ettirmeye çalışacaktır.
• Çocuğunuzun 3 parmak kullanımı (Sabit üç yönlü tutuş)(Modified Tripod Grasp): (3.5-4 yaş): Bu dönemde işaret, başparmak ve orta parmak ile kalem hareket ettirilmeye çalışılır. Bu dönemde de kalemi hareket ettirirken, çocuğunuz daha çok bilekten destek almaya başlar. Yüzük parmak ve serçe parmak kısmen esnektir, ancak düz zeminde istenilen dengenin sağlanması güçtür.
• Çocuğunuzun el açıklığının oluşması (Dinamik Üç Yönlü Tutuş)(Tripod Grasp): (4.5-7yaş) Baş parmak ile işaret parmak karşılıklı gelerek, kalem bu iki parmak ile tutulur. Orta parmak kaleme alttan destek olur. Böylece parmaklar arasında dairesel bir ağ oluşumu sağlanır. Bu el açıklığı çocuğunuzun parmakların karşılıklı olarak çalışabilmesi izin vererek kalemi daha rahat hareket ettirmesini sağlar. Böylece çocuğunuz yazı yazabilmek için uygun kalem tutuşunu sağlamış olur.
• Uygun Bilek Duruşuna Sahip Olma: Çocuğunuz uygun kalem tutuşuna sahip olabilir. Ancak uygun bilek tutuşuna sahip olmazsa yazı yazarken ya da resim çizerken bileğinde bükülme gözlemlenir. Zayıf bilek duruşuna sahip çocuklarda bilek hareketlerini güçlendirecek çalışmalar yapılmasına ihtiyaç vardır (Tahtada ve kağıtta yukarıda aşağıya doğru çizimler yapılması, yukarıdan aşağıya doğru cırt cırt açılması bileğin güçlenmesine yardımcı olacaktır.)

• El İçi Yönlendirme Hareketlerini Yapabilme: Çocuğunuzun becerikli bir şekilde parmak hareketleri yapabilmesidir. Uygun el içi yönlendirmeler yapabilen çocuk; kalem tutması, kalemi kontrol etme ve koordinasyon sağlamada istenilen etkinlikleri uygun şekilde yapabilir.
• El Göz Koordinasyonunu Sağlama: El-göz koordinasyonu; ellerin ince motor becerileri yerine getirirken, gözlerinde el ve parmakların hareketlerine eşlik edebilmesidir. Çocuğunuzun yazı yazabilmesi için el ile göz arasındaki uyum çok önemlidir.

Yukarıda bahsedilen ön koşul becerilerde görülecek eksiklikler, çocuklarınızın ilk okuma- yazma çalışmalarında zorlanmalarına sebep olacaktır. Böyle bir durumla karşı karşıya kaldığınızda bir uzman desteği alarak ve evde çeşitli el becerilerini geliştirici etkinlikler yapmak, çocuğunuz için destekleyici olacaktır.